کاظمی آشتیانی دانشمندی جهادگر برای تمام فصول
آزمایشگاه رادین: چهاردهم دی ماه، نوزدهمین سالگرد درگذشت زنده یاد دکتر سعید کاظمی آشتیانی، جهادگر فقیدی است که با اقداماتی که در طول حیات خود انجام داد و دستاوردهایی که از خود به یادگار گذاشت، پرچم ایران اسلامی را در جهان بر فراز قله های علم و دانش به اهتزاز درآورد.
به گزارش گروه علمی ایرنا از جهاد دانشگاهی، جهادگر فقید دکتر کاظمی آشتیانی مردی بود که با تمام توان خود در توسعه عرصه های علم و دانش کشور افتخار آفرید تا نام ایران همیشه بر فراز قله های افتخار علم و دانش بدرخشد.
تهرانِ سال ۱۳۴۰، در اولین روز از فروردین ماه شاهد به دنیا آمدن پسری بود که آثار نبوغ از همان سنین نوجوانی و جوانی در وی قابل مشاهده بود تا آنجاکه با ورود به دانشگاه در سن ۱۸ سالگی و در ادامه هم زمان با دوران دانشجویی و حتی بعدها که به علت انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاه ها در جبهه های نبرد حضور داشت، در هنرستان های «پیام امید» و «آزادی فلسطین» به تدریس ادبیات و بینش اسلامی پرداخت. این جوان کسی نبود جز دکتر سعید کاظمی آشتیانی.
سعید در سال ۱۳۵۸ در رشته فیزیوتراپی دانشگاه علوم پزشکی ایران پذیرفته شد. حضورش در جبهه های نبرد به علت انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاه ها موجب شد که مدرک کارشناسی ارشد خود در رشته فیزیوتراپی را بعد از ۱۱ سال در سال ۱۳۶۹ از دانشکده علوم توانبخشی دریافت کرده و فارغ التحصیل شود.
سالهای اول جنگ تحمیلی، اوضاع جبهه ها به قدری وخیم بود که حتی دانشجویان سال اول و دوم رشته های تجربی در حد پزشک کار می کردند و به طبابت مجروحان مشغول بودند. سعید کاظمی آشتیانی هم در این دوران، یعنی سالهای ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۲، مستمر به جبهه رفت وآمد می کرد.
سال ۱۳۶۲ که مجدد دانشگاه ها باز شد و دانشجویان رفتند سرِ کلاس، ارتباط با محیط آرام دانشگاه بیشتر می شد و رزمندگان دانشجو کمتر می توانستند به جبهه ها بروند. با این وضعیت معلوم نبود چه بر سر دغدغه های ناآرام سعید و جوانان پرشور و انقلابی آن روزها بیاید؛ جوانانی که مهم ترین دغدغه شان حضور شبانه روزی در جبهه بود.
«جهاد دانشگاهی» در آن دوران تشکلی نوپا بود که بمنظور ایجاد ارتباط بین دانشگاه و تامین نیازهای روزانه و بر زمین مانده کشور شکل گرفت و بعد از بازگشایی دانشگاه ها و حضور کمتر دانشجویان در جبهه ها، نهادی بود که در دانشگاه ارتباط دانشجویان امثال سعید را با وجود همه دوری ها و انفصال ها با آرمان ها و دغدغه هایشان حفظ می کرد.
از آنجائیکه جنگ اولویت اول آن روزها بود، بچه های جهاد خیلی سریع به صنایع بزرگ و مهمی مانند موشکی، پهپاد، مخابرات و تسلیحات راه پیدا کردند و بواسطه همین اقدامات و دستاوردها به تدریج جهاد دانشگاهی در دانشگاه ها هویت پیدا کرد و از جایگاه ویژه ای برخوردار شد؛ تا جایی که در شورای دانشگاه ها و هیأت رئیسه آنها عضو داشت. با توجه به این که کارهای فرهنگی تشکل های دانشجویی در دانشگاه ها، آن زمان بر عهده جهاد دانشگاهی بود، کاظمی آشتیانی هم مدتی مسئولیت بخش فرهنگی جهاد دانشگاهی را در دانشکده بر عهده گرفت.
بعد از سپری کردن موفقیت آمیز این دوره، مسئولیت جهاد دانشگاهی دانشکده علوم توانبخشی به او واگذار شد و تا سال ۱۳۶۵ در این مسئولیت حضور داشت. وی با برخی از همکاران و دوستانش هسته اولیه جهاد دانشگاهی علوم پزشکی ایران را در سال ۱۳۶۵ تشکیل داد و سال ۷۱ هم به عنوان ریاست این مرکز برگزیده شد.
از اقدامات جهادگرانه تا کارهای خیرخواهانه
راه اندازی کلینیک های پزشکی و مراکز خدمات علوم آزمایشگاهی و درمانی ارزان در مناطق فقیرنشین تهران، کیش و زاهدان همچون اقدامات جهادگرانه زنده یاد دکتر کاظمی آشتیانی بود. خاصیت با ارزش مراکزی که جهاد دانشگاهی راه انداخت این بود که کمتر از مراکز دیگر پول می گرفتند. البته بودجه های جهاد، آن هم در زمان جنگ کفاف این نوع کارها و تخفیف ها را نمی داد، ولی سعید از خیّران کمک های مالی می گرفت و صرف این مراکز می کرد. با به ثمر نشستن این ایده ها و تلاش ها کم کم مسیر آینده سعید کاظمی آشتیانی شکل می گرفت؛ یعنی اتکا به دانش و توانمندی جوانان با استعداد و میدان دادن به آنها در کنار جذب سرمایه برای رفع نیازهای پزشکی.
آرزویی که رویان شد
دوران جنگ تحمیلی بود و بیشتر نیروها و ظرفیت کشور مشغول دفاع در مقابل دشمنی که تا بن دندان مسلح در مقابل ما ایستاده بود؛ در این برهه تأسیس کلینیک و مراکز درمانی گرچه، از نظر مدیریتی و تامین امکانات کاری مهم و ضروری محسوب می شد، ولی همان روزها مردم گرفتار بیماری هایی بودند که راه علاجی در کشور برایش پیدا نمی کردند و مجبور می شدند برای درمان به خارج از کشور بروند. به همین خاطر در دهه ۶۰ بیشترین ارزی که برای درمان از کشور خارج می شد متعلق به بیماریهای قلبی و سپس درمان ناباروری بود.
از آنجائیکه هزینه های راه اندازی مرکز درمان ناباروری سنگین بود و جهاد دانشگاهی توان تامین چنین بودجه ای را نداشت، سعید دست به کار شد و به سراغ خیّران و بازاری هایی که از توان مالی خوبی برخوردار بودند رفت و با بهره گیری از روابط خانوادگی، دوستی و حتی روابط مملکتی و ارتباط با اهل قدرت، توانست بودجه تأسیس این مرکز را فراهم آورد.
وی باتوجه به هوش بالا و توان مدیریتی که داشت موفق شد مراکز درمانی مختلفی را تأسیس کند که پژوهشگاه رویان یکی از مهم ترین آنها بود، پژوهشگاهی که با درمان ناباروری، چشم و چراغ هزاران زوج به حساب می آمد. موفقیت های چشم گیر در عرصه روش های پیشرفته ناباروری و همین طور تولید و تکثیر و انجماد سلول های بنیادی جنینی و نیز شبیه سازی حیوانات نتیجه همین روحیه دکتر کاظمی آشتیانی بود.
شبیه سازی حیوانات یکی از پیچیده ترین فناوری های زیستی بود که کشورهای کمی به آن دست یافته بودند و موجب شد اسم ایران به عنوان نخستین کشوری که در خاورمیانه به این موفقیت می رسد در دنیا بدرخشد.
کاظمی آشتیانی در سال ۱۳۷۶ هم زمان با مسئولیت واحد علوم پزشکی ایران به عنوان مشاور رییس جهاد دانشگاهی منصوب گردید و در آبان سال ۱۳۷۷ با حکم دکتر علی منتظری رییس جهاد دانشگاهی، با حفظ سمت به عنوان رییس پژوهشکده رویان جهاددانشگاهی منصوب گردید. انتخاب نام «رویان» برای مؤسسه و کلمه «یاخته» برای مجله پژوهشی، از پیشنهادهای بهادار دکتر کاظمی بود.
وی در همین دهه و هم زمان با مدیریت جهاد دانشگاهی علوم پزشکی ایران و پژوهشکده رویان در دانشگاه تربیت مدرس به ادامه تحصیل در رشته علوم تشریح با گرایش جنین شناسی پرداخت و در سال ۱۳۷۶ با رتبه ممتاز موفق به گرفتن درجه دکتری شد.
یک سال پس از تأسیس رسمی رویان، درمان ناباروری با روش آی وی اف نتیجه داد و نخستین نوزاد به دنیا آمد. نخستین نوزاد لقاح آزمایشگاهی «سیمین» نام گرفت و دلیل انتخاب این نام، قرار گرفتن ساختمان کوچک رویان در کوچه ای به نام سیمین بود.
یکی از کارهایی که دکتر کاظمی دنبال می کرد و خیلی هم به آن اصرار داشت، بالا بردن ظرفیت مجموعه بود و به این خاطر متخصصان درمان ناباروری را دعوت به همکاری کرد.
سعید تمام تلاشش را می کرد تا سقف رویان کوتاه نماند و لازمه تحقق این ایده هم دست زدن به تصمیمات درست و اصولی بود و به کار تیمی اعتقاد داشت. بدین سبب احمد وثوق، سید جلیل حسینی، عبدالحسین شاهوردی، حمید گورابی، سیداحمد حسینی، محمدحسین نصر اصفهانی، طاهره معدنی، مجتبی رضازاده، علی صدیقی، حسین بهاروند، مهناز اشرفی و بسیاری از متخصصان دیگر را دور هم جمع کرد تا تیمی رؤیایی را تشکیل دهند.
به همت جمعی متخصصان داخلی در رشته های جنین شناسی، ژنتیک، درمان ناباروری و زنان و زایمان بود که این آرزو محقق شد. یکی از رموز موفقیت رویان، همین فراهم آمدن تیم منسجم برای کار گروهی بود؛ مساله ای که خلأ آن سال ها در رشته های مختلف علمی، فرهنگی، سیاسی و ورزشی احساس می شد و در حافظه تاریخ ایرانیان جا خوش کرده بود.
سعید در جشن چهار سالگی رویان، علت ثمربخشی عمل نازایی در این مرکز را اینگونه تشریح کرد: «فعالیت موسسه فقط نازایی است. با اهدافی که با اولویت های پژوهشی، خدماتی و آموزشی برای آن تعیین شده. توان تخصصی مؤسسه، کلیه اقداماتی است که امروز در کشور برای نازایی، شامل دارویی، آی یوآی و آی وی اف به انجام می رسد و ما امروز خوشحال هستیم که در چنین روزی و در سالگرد مؤسسه، آقای دکتر رضازاده نخستین انجماد اسپرم را هم برای بیماری که دچار سرطان بود انجام داد. میزان موفقیت آی وی اف میان ۱۶ تا ۱۸ درصد بود. توجه به آمار شورای عالی پزشکی در سال ۶۹، اهمیت این آمار را نشان میدهد.»
بعدها این آمار خیلی بهتر شد و درصد موفقیت درمان ناباروری به ۵۰ درصد هم رسید و این میزان موفقیت عاملی بود که موجب شد بیماران دیگر کشورها نیز به سوی ایران بیایند و پروسه درمان را سپری کنند.
تحقق یک رویای بزرگ
یکی از اعتقادات دکتر کاظمی آشتیانی این بود که باید هر روز فکری برای ارتقای رویان کرد، بدین سبب پس از گذشت چند سال از تأسیس رویان اظهار داشت: «باید مؤسسه را از مرکز درمانی به مرکز تحقیقاتی ارتقا دهیم.» بر این اساس اساتید متخصص و دانشجوهای رشته های مرتبط را به ساختمان مؤسسه دعوت کرد تا به تحقیقات و آزمایش های مختلف در حوزه ناباروری بپردازند باتوجه به ابداع روش های مختلف درمان ناباروری در جهان، با این تحقیقات این تکنیک ها در رویان نیز بومی شد تا نوزادان بیشتری به کمک روش های جدید پا به عرصه زندگی بگذارند. در نتیجه سال ۱۳۷۴ نخستین کودک حاصل از روش میکرواینجکشن در کشور ثبت گردید.
به موازات کسب و ثبت دستاوردهای علمی، لازم بود رویانی ها برای ارائه آن در مجامع جهانی و همین طور تبادلات علمی ایران با دانشمندان و متخصصان سایر کشورها فکری کنند. عاقبت در ۶ مهر ۱۳۷۹ نخستین کنگره بین المللی رویان انجام شد که بعد از آن تا حالا بطور منظم برگزار شده است.
این دیدگاه که رویان به فاز پژوهش و آموزش وارد شود دیدگاهی بود که دکتر کاظمی به جد آنرا دنبال می کرد. در نهایت هم زمان با پژوهش، فاز آموزش هم گسترش پیدا کرد و به برکت رویان در حوزه درمان ناباروری کلینیک های مختلفی در جای جای کشور افتتاح شدند و رشد کردند. در سال ۱۳۸۰ نیز نام و قالب مؤسسه بطور رسمی عوض شد و به پژوهشکده تغییر نام داد و با مجوزهایی که از وزارت بهداشت و درمان گرفتند، فعالیت هایشان را در قالب سه پژوهشکده «سلول های بنیادی»، «پزشکی تولید مثل» و «بیوتکنوژی» رویان سر و سامان دادند.
بعد از ورود به عرصه های مختلف «درمان ناباروری» حالا وقت آن رسید که رویانی ها به مرزهای جدید دیگری از دانش جنین شناسی پا بگذارند. «شبیه سازی» و «سلول درمانی»، دو علم نوپا برای ایران و رویان بود.
با تأسیس این سه پژوهشکده امید آن می رفت که کارهای پژوهشی تا رسیدن به نتیجه مطلوب خیلی حرفه ای تر و جدی تر پیگیری شوند. ابتدا روی موضوع «سلول درمانی» دست گذاشتند، چون هم سابقه بیشتری در دنیا داشت و هم در متون و منابع بیشتر درباره ی اش گفته بودند.
آن سال ها، علم و دانشی که به دست آمد، حاصل خودآموزی بود نه یادگیری. تلاش حسین بهاروند و همکارانش برای مطالعه و آشنایی با سلول های بنیادی انسانی، نزدیک به دو سال زمان برد و نتیجه همه این تلاش ها تنها در ذهن ها بازی می کرد و راهی به لابراتوار نداشت. محققان رویان دنبال روزنه و فرصتی برای بیرون ریختن هر آن چه در ذهن داشتند، می گشتند. یکی از ثمره های کنگره های درمان ناباروری که دکتر پایه گذاری کرد، ایجاد ارتباطات علمی بود؛ ارتباطاتی که اینجا به کارشان آمد و دریچه ای به رویشان گشود.
دریافت مجوز شرعی تولید و تکثیر «سلول های بنیادی» و «شبیه سازی»، گام مهم و اساسی که لازمه همه پیشرفت های بعدی رویان بود، در سال ۱۳۸۱ برداشته شد.
سلول های بنیادی یکی از بزرگ ترین موضوعات در دنیاست که اجتماعات علمی و مذهبی را رودرروی هم قرار داده است. دانشمندان، روحانیان مذهبی را عامل عقب ماندگی علمی می دانند. صاحبان فتوا هم دانشمندان را عامل دست بردن در خلقت و دخالت در امر خدا می دانند.
بعد از مباحث مختلف، مجوز شرعی صادر شد و دکتر بهاروند این دو علم سلول درمانی و شبیه سازی را کنار هم دید تا بتوانند از کاربرد و تجربیات یکی در پیشرفت دیگری بهره گیرند. اوایل تابستان ۱۳۸۲ نتیجه آزمایش های دکتر و دوستانش در پژوهشکده «سلول های بنیادی» آماده ارائه به تیم مدیریت رویان بودند. نتایج موفقیت آمیز و رضایت بخش بود و بعد از ارائه گزارش به رهبری، ایشان گفتند که «من می خواهم این افراد را ببینم».
۱۱ شهریور ۱۳۸۲ مجری خبر صداوسیما، سرتیتر اخبار را اینگونه شروع کرد: «جمهوری اسلامی ایران در جهش علمی به عنوان دهمین کشور موفق شد سلول های بنیادی انسان را تولید، تکثیر و انجماد بکند. این موفقیت بسیار مهم علمی که در دنیا به نام انقلاب پزشکی شناخته می شود، به همت دانشمندان و محققان مؤمن و متعهد پژوهشکده رویان جهاد دانشگاهی نصیب ایران شده است».
روزی که آن مرد رفت
چند سالی که از فعالیت مرکز تحقیقات و پژوهشکده رویان گذشت و کار گسترده شد، مکان پژوهشکده نیز نیاز به توسعه داشت که با موافقت رهبری زمین ساختمان فعلی رویان، واقع در خیابان بنی هاشم در اختیارشان قرار گرفت. دکتر سعید هم زمان با آنکه به فکر توسعه فیزیکی رویان بود، به ارتقا و توسعه سطح دانش رویان هم اهمیت می داد و دراین خصوص بسیار فعال بود. هرچند راه «شبیه سازی انسان» از نظر فقهی و اخلاقی بسته بود، ولی مسیر پیگیری «شبیه سازی حیوانات» برای مصارف دارویی و درمانی باز بود. بدین سان رویان گامی در حوزه شبیه سازی حیوانی برداشت تا بتواند افتخار تولید نخستین بره شبیه سازی شده خاورمیانه را به نام خود ثبت کند.
پس از جریان سلول درمانی، دیگر رویان زیر ذره بین های دقیقی بود و هر لحظه رصد می شد. سال ۱۳۸۴، دکتر جدیدالورود ۴۴ سالگی شده بود و هنوز بسیاری از آرزوهایش در نوبت بودند تا زمان وقوعشان برسد. اما تقدیر رقم خورده بود و دیگر عدد و رقم مدلول نداشت. دکتر کاظمی آشتیانی ۱۴ دی ماه ۱۳۸۴، حدود دو ماه پس از سقط رویانا درگذشت.
با وجود همه فشارهای روحی نبودن دکتر، تلاش ها متوقف نشد. شبیه سازی حیوانات ادامه پیدا کرد و بالأخره «رویانا» ۸ مهرماه ۱۳۸۵ به دنیا آمد و «اولین گوسفند شبیه سازی شده خاورمیانه» لقب گرفت.
دیدن روزی که همه دستاوردهای شبیه سازی پیش چشم مردم بدرخشد، نیاز به زمان و مجاهدت در زمین رویان دارد. زمینی که با دست دکتر کاظمی آشتیانی پایه گذاری شد، حاصل خیز است و بذرها در آن به ثمر می نشینند؛ گو اینکه تعدادی از شاخصهای انعقادی هم تا حالا تولید شده و به نتیجه رسیده و در یاد و ذهن مردم حک شده است.
معرفی کاظمی آشتیانی به عنوان الگویی قابل تکثیر
کاظمی آشتیانی همچون دانشمندانی است که رهبر انقلاب اسلامی در بُرهه های مختلف زمانی با اشاره به حرکت، نحوه کار، مدیریت و پیگیری این جهادگر فقید به خاصیت های متمایزی اشاره می کنند که معرف نیروی انسانی یا همان عضو جهاد دانشگاهی با فرهنگ جهادی غالب در این نهاد انقلاب اسلامی است. بطوریکه ایشان ۲۵ تیرماه ۱۳۸۶ در بازدید از پژوهشکده رویان در ارتباط با این جهادگر فقید بیان کردند: «علت این که من به مرحوم سعید کاظمی اینقدر علاقه داشتم و الان هم در دلم و در ذهنم برای آن جوان عزیز، ارزش و جایگاه قائلم، همین است. حرکت او، نحوه کار او، مدیریت او، پیگیری او، یک مجموعه کاملی بود از آن چیزی که آدم دوست می دارد و آرزو دارد».
الگویِ جهاد علمی، مجموعه کاملی، یکی از فرزندان صالح انقلاب و از رویش های مبارک، جوان مؤمن انقلابی با روحیه جهادی و بسیجی همچون عباراتی است که رهبر معظم انقلاب در برهه های زمانی و مناسبت های مختلف از دکتر کاظمی آشتیانی به نیکی یاد کرده اند.
مسئولیت ها، کارها و افتخارات کاظمی آشتیانی
دکتر کاظمی آشتیانی در طول حیات ۴۴ ساله خود منشأ کارها و افتخارات بزرگی بود و مسئولیت های مهمی را در عرصه دانشگاهی بر عهده داشت و افتخارات بسیاری را در حوزه علمی کشور کسب نمود که همچون آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
•دریافت جایزه ویژه چهارمین همایش چهره های ماندگار به نمایندگی از جهاد دانشگاهی به خاطر دستیابی پژوهشکده رویان به فناوری تولید، تکثیر و انجماد سلول های بنیادی جنینی؛
•دریافت جایزه ویژه یازدهمین جشنواره تحقیقات علوم پزشکی رازی به نمایندگی از جهاد دانشگاهی به خاطر دستیابی پژوهشکده رویان به فناوری شبیه سازی حیوانات
•برگزیده نخستین همایش کار، صنعت و خودکفایی از دیدگاه امام خمینی (ره)
تمام اینها را گفتیم که بگوییم؛ نام زنده یاد دکتر سعید کاظمی آشتیانی همیشه در روشنای ذهن های آگاه و متعهدی که دغدغه نام ایران و ایرانی را دارند، خواهد درخشید. چونکه سعیدِ ایران اگر عمر کوتاه ۴۴ ساله ای داشت اما به بلندای تاریخ در حوزه علم، دانش و پژوهش به ویژه حوزه سلول های بنیادی، اقدامات بزرگ و مهمی را انجام داد و دستاوردهای شایان توجهی به ثمر رساند که نام جمهوری اسلامی ایران و ایرانی را بر قله های افتخار جهان خوش آوازه کرد و پرچم کشورمان را در دنیا به اهتزاز درآورد.
منبع: آزمایشگاه رادین
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب