گفت وگوی مهر با جراح قلب كودكان؛
معضل کمبود جراح قلب کودکان در کشور
به گزارش آزمایشگاه رادین، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، پیرامون مشکلات و چالش های بیماری های قلبی کودکان و درمان این دسته از بیماران، توضیحاتی عرضه داد.
محمدرضا میرزا آقایان جراح قلب کودکان و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در گفتگوی مشروح با خبرنگار مهر، کمبود جراح قلب کودکان در کشور را معضلی بزرگ در حوزه قلب کودکان دانست و اظهار داشت: کمبودهای موجود در سیستم درمانی کشور در کنار منافع کم حضور در این رشته و البته مهاجرت پزشکان، از مهم ترین دلایل مشکلات موجود در حوزه جراحی قلب کودکان است که سبب از دست رفتن کودک بیمار به علت عدم انجام اقدامات درمانی بموقع می شود. کمبود سیستم بهداشتی را پزشک باید جبران کند این جراح قلب کودکان که بیشتر از ۱۵ سال در کنار یاوران زنجیره امید به کودکان دارای بیماری قلبی خدمت رسانی کرده است، در رابطه با مهم ترین چالش های صدمه رسان به حوزه فوق تخصصی قلب کودکان، اضافه کرد: تعداد کاردیولوژیست ها در شاخه قلب کودکان خیلی خوب و کافی است. در خیلی از شهرستان ها مراکز کاردیولوژی زیادی وجود دارد که کاردیولوژیست های قلب کودکان در این مراکز مشغول به کار هستند، اما به لحاظ سرویس جراحی قلب کودکان با محدودیت مواجه هستیم و با مشکل کمبود جراحان قلب کودکان دست و پنجه نرم می نماییم. به این معنا که تعداد مراکزی که می توانند این کار را به صورت تخصصی و فوق تخصصی انجام دهند بیشتر از ۵ یا ۶ مرکز نیست. وی ضمن اشاره به این که سالانه حدود بیشتر از یک میلیون تولد در ایران داریم، اظهار نمود: بر مبنای آمار از این میزان تولد حدود یک درصد یعنی چیزی حدود ۸ تا ۱۰ هزار کودک با بیماری قلبی متولد می شوند. حالا اگر ۲۵ درصد از این کودکان در اولین سال زندگی به اقدامات ویژه نیاز داشته باشند، حدود ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ اقدام فوری برای این کودکان نیاز است. اما متأسفانه باید بگویم ما نمی توانیم همه این کودکان را بموقع نجات دهیم. علت عمده اش هم محدودیت در رشته جراحی قلب کودکان است. چون کسی که بخواهد جراح قلب کودکان شود، اول باید جراح قلب بزرگسال شود و سپس دوره های ویژه ای را بگذراند. میرزا آقایان توضیح داد: کار در رشته کودکان بسیار مشکل است و شرایط روحی ویژه ای می طلبد و جراح باید توانایی های لازم را داشته باشد. البته مسائل جانبی دیگری هم وجود دارد که سبب می شود خیلی از جراحان قلب در شاخه بزرگسالان کار کنند. بعنوان مثال امکان دارد در شاخه کودکان منافعی که به واسطه کار ایجاد می شود خیلی زیاد نباشد. شاید بتوان گفت آنهایی که هم اکنون در رشته جراحی قلب کودکان فعالیت می نمایند بیشتر به علت عشق و علاقه ای است که به این شاخه از جراحی داشته اند. کاری که با عشق شروع شود اساسا پیشرفت هایی می کند. ولی اگر عشق نباشد هیچ کاری پیش نمی رود. این فوق تخصص قلب کودکان تصریح کرد: جراح قلب کودکان در ایران باید علاوه بر رسیدگی به عمل های سخت، طولانی و بیماری های پیچیده، نقصها و کمبودهایی که سیستم بهداشتی درمانی دارد را هم خودش به عهده بگیرد. بعنوان مثال جراح ناچار است مشکلاتی مانند کمبود متخصصین ICU و کمبود متخصصین بیهوشی قلب کودکان را جبران کند. به علت این مشکلات است که خیلی از جراحان قلب دوست ندارند که به جراحی قلب کودکان ورود کنند. همه این معضلات سبب شده است که متأسفانه به این گروه از بیماران قلبی نوبت های طولانی مدتی داده می شود بگونه ای که گاهی اوقات امکان دارد در طول نوبت، مریض گرفتار مشکل شود، این حقیقت تلخی است که ما هرروز با آن دست و پنجه نرم می نماییم. وی ادامه داد: همین حالا یکی از همکارانم بازنشسته شده و یکی از همکارانم درحال مهاجرت است و من نتوانسته ام برای آنها جایگزینی پیدا کنم. کسی دوست ندارد به این کار وارد شود که همان گونه که گفتم علل زیاد و پیچیده ای دارد، مهاجرت پزشکان هم یکی از مشکلاتی است که با آنها مواجه هستیم. مشکلات داروی قلب کودکان در کشور این جراح قلب کودکان، مشکلات بازار دارو برای بیماری های قلبی کودکان را یاد شده قرار داد و اظهار داشت: بعضاً یک سری از داروها کم هستند. یکی از مهم ترین این داروها «وارفارین» است که گاهی بیمارانی که دریچه مصنوعی دارند و برخی از بیماران تک بطنی که وارفارین برایشان تجویز می نماییم با مشکل کمبود این دارو مواجه می شوند. این در شرایطی است که این بیماران باید حتما این دارو را در اختیار داشته باشند و مصرف کنند. نبود این دارو دغدغه ای برای خانواده ها به وجود می آورد؛ چون داروی اصلی را نمی توانند پیدا کنند. وی با تکیه بر این که به صورت کلی بیشتر داروهایی را که لازم داریم در اختیار داریم، خاطرنشان کرد: اما با کمبودهای ساختاری در طب کودکان وجود دارد. بعنوان مثال اگر شما به کشوری مثل عراق بروید شربت «فوروزوماید» دارند که به سادگی برای بچه تجویز می شود و روزی دو بار (یک میلی گرم) مصرف می کنند. اما اگر همین دارو را بخواهیم در کشور خودمان به یک بچه ۵ تا ۶ کیلویی بدهیم باید یک قرص (۴۰ میلی گرمی) را خُرد و رقیق نماییم. این فوق تخصص جراحی قلب کودکان با تکیه بر این که چنین کمبودهایی شایسته سیستم بهداشتی درمانی ما نیست، افزود: در شرکتهای دارویی ما خط تولید انواع داروها، شربت ها و آنتی بیوتیک ها وجود دارد اما از آنجاییکه در طب و داروسازی کودکان منافعی وجود ندارد به آن توجه کمی شده است. بنابراین ما شربت فوروزوماید، شربت کاپتوپریل، شریت آلداکتون و…، نداریم. در واقع ما داروها را برای کودکان خودمان با متد بزرگسالی استفاده می نماییم و این نقصی است که در سیستم دارویی کشور وجود دارد. این شیوه می تواند به اشتباهات دارویی منجر شود. بعنوان مثال ما باید یک قرص ۴۰ میلی گرمی را خرد نماییم و یک بیستم آنرا به کودک بدهیم. این برای مادران و برای ما که دارو تجویز می نماییم کار سختی است. قرص وقتی خرد می شود مشخص نیست که همگن است یا نه و ماده موثره اش مساوی با سه تا یک چهارم دیگر هست یا خیر و امکان دارد همگن نباشد. بد نیست که همکاران دارویی ما فکری به حال این داستان کنند. نیاز است که ما شربت این قرص هایی که نام بردم را داشته باشیم. میرزا آقایان در عین حال تصریح کرد: علیرغم این مشکلات نمی توان اظهار داشت که طب کودک در کشور زیر سایه طب بزرگسالان قرار دارد و ما جز نخستین کشورهایی در منطقه هستیم که طب کودک را مجزا از طب بزرگسال داریم و بیمارستان های ما هم بخش های کودک مجزا دارند. این مشکلات دارویی کودکان به سادگی قابل حل هستند که این مورد هم همت شرکتهای دارویی را می طلبد تا قرص هایی که معادل بزرگسال دارند را برای کودکان هم تولید کنند و حداقل در اختیار مراکزی که فوق تخصصی قلب هستند قرار دهند تا بیماران بتوانند در مرکزی که مورد درمان قرار گرفته اند داروی مورد نیاز را تهیه کنند. ژنتیک مهم ترین عامل ایجاد بیماری قلبی در کودکان ایشان در ادامه به تشریح بیماری های قلبی کودکان و روش های پیشگیری اشاره نمود و اظهار داشت: یکی از شایع ترین بیماری های تکاملی و سرشتی از نظر ساختار بدن که نوزادان با آن به دنیا می آیند، بیماری های قلبی و عروقی هستند. این بیماری به اشتباه بیماری مادرزادی نامیده می شود، اما در نگاه صحیح و علمی می گوئیم بیماری های سرشتی قلب که در آنها ساختار قلب به درستی ساخته نشده و با ساختار قلب انسان های طبیعی فرق می کند. میرزا آقایان، با عنوان این مطلب که بیماری های سرشتی قلبی در کودکان طیف گسترده ای از بیماری ها را شامل می شود، اضافه کرد: عوامل به وجود آورنده بیماری های قلبی هم طیف وسیعی را شامل می شوند. وی با تکیه بر این که حدود ۸۰ درصد عوامل به وجود آورنده بیماری های قلبی در کودکان، عوامل ژنتیکی است، افزود: عوامل محیطی هم در ایجاد بیماری های قلبی تأثیرگذارند. برخی از داروهایی که مادر مصرف می کند و بیماری هایی که مادر در دوران حاملگی به آنها گرفتار می شود می تواند قلب جنین را تحت تاثیر قرار دهد. همینطور بیماری هایی مثل دیابت مادر، لوپوس مادر و بیماری هایی دیگری که مادر در سه ماهه اول حاملگی می گیرد، بخصوص بیماری هایی ویروسی، مثل سرخجه مادرزادی یا آنفلوانزا می تواند سبب اختلال ساختاری در قلب شود. میرزا آقایان، بیماری های سرشتی قلب، در جنین را بسیار شایع توصیف کرد و اظهار داشت: در واقع از هر ۱۰۰۰ نوزادی که زنده به دنیا می آیند ۸ نفر بیماری قلبی دارند. در صورتیکه این بیماری ها خیلی جدی و مهم باشند می توانند سبب سقط شوند به نحوی که عامل حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد موارد سقط خود به خودی جنین، بیماری های قلبی هستند. ما مجبوریم برای ۲۵ درصد موارد در سال اول زندگی اقداماتی انجام دهیم چونکه این گروه از نوزادان تازه متولد شده یا شیرخوار کوچک دارای شرایط بحرانی هستند. برای این گروه باید اقداماتی به صورت درمان دارویی یا جراحی و یا اقدامات اینترونشن صورت گیرد که بتوانند به سلامتی برسند. این فوق تخصص قلب اضافه کرد: بیماری های سرشتی قلب و عروق، علائمی نظیر بد شیر خوردن، کبودی، اختلال در رشد، تند تند نفس کشیدن را در کودک ایجاد می کنند. این علایم سبب می شوند خانواده متوجه بیماری قلبی کودک شده و به پزشکان رجوع کنند. در صورتیکه بیماری خیلی مهم باشد در همان بدو تولد و در زایشگاه پزشکان متوجه اختلالات می شوند و با انجام تست ها و اقدامات تشخیصی به تشخیص می رسند. وی اظهار داشت: خوشبختانه در کشورهای پیشرفته و تا حد زیادی در کشور ما میزان تشخیص زودرس خوب و دقیق است. معمولا در هفته اول حدود ۴۰ درصد از بیماران و برای ۶۰ درصد بیماران هم تا پایان ماه اول به تشخیص می رسند. البته عده ای از بیماران هم در طولانی مدت و با تأخیر تشخیص داده می شوند. این جراح قلب کودکان با یادآوری این که در گذشته به علت آگاهی کم گاهی در بیماری ها در سنین بزرگ تر و در نوجوانی به تشخیص می رسیدند، تصریح کرد: زمانیکه تشخیص دیر رس باشد شاید دیگر نشود اقدامات خوبی انجام داد. ازاین رو علائمی که گفته شد علایم مهمی هستند و خانواده ها باید به آنها توجه نمایند و اگر فرزندشان یکی از مواردی که گفتیم را داشت، حتما به پزشک کودکان رجوع کنند. اگر مساله مهمی باشد، پزشک، کودک را به پزشکان قلب ارجاع خواهد داد. ما هم با اکوکاردیوگرافی و اقدامات تشخیصی دیگر به تشخیص می رسیم و اقدامات لازم و مؤثر دیگر را برای بیمار انجام خواهیم داد. راهکارهایی برای جلوگیری از بیماری قلبی در نوزادان این فوق تخصص جراحی قلب کودکان با اشاره راهکارهای جلوگیری از ابتلاء نوزادان به این نوع بیماری ها به اهمیت مسائل ژنتیکی، اظهار داشت: برای پیشگیری راه های زیادی وجود دارد. من فکر می کنم که یکی از بهترین راه های جلوگیری از تولد فرزند بیمار، پیشگیری از ازدواج فامیلی است. وقتی که ازدواج خویشاوندی باشد احتمال بیماری هم بیشتر می شود. همینطور اگر شما یک فرزند با بیماری قلبی دارید احتمال این که فرزند دوم هم بیماری قلبی داشته باشد تا حدود ۱۰ درصد بالا می رود. اگر یکی از والدین، یعنی پدر یا مادر به همراه یکی از فرزندان، درگیر بیماری قلبی باشند، احتمال بیماری قلبی فرزند دیگر تا ۳۰ درصد افزوده می شود. اگر فرزند اول دارای اختلال قلبی است حتما مادر برای اینکه حاملگی موفق بعدی را داشته باشد باید زیر نظر متخصص زنان پریناتالوژیست باشد تا مشکل اولیه باردیگر در فرزند بعدی تکرار نشود. با رعایت این مسائل می شود تا حد زیادی سلامت قلبی کودک را تضمین نمود. وی، سبک زندگی سالم، دوری از استرس، عدم مصرف سیگار و الکل برای مادری که می خواهد بچه سالمی به دنیا بیاورد مصرف غذای سالم، بموقع خوابیدن، بموقع هر کاری را درست انجام دادن و همینطور پیگیری سابقه بیماری اعضای خانواده و فهمیدن این که آیا کسی در خانواده سابقه بیماری قلبی دارد یا خیر، تأثیرگذار در جلوگیری از تولد نوزاد بیمار قلبی و عروقی توصیف کرد و اضافه کرد: قلب برای یک جنین ۵۰ روزه در زمان تکوین، به شکل قلب یک انسان بزرگسال است، اما در سایز بسیار کوچک تر و با فیزیولوژی گردش خون جنین. ۵۰ تا ۱۰۰ روز اول پس از لقاح زمان مهمی است که مادر باید مراقبت های مخصوصی را در این دوره انجام دهد. هیچگاه داروی سرخود مصرف نکند و حتما هر دارویی مصرف می کند با مجوز پزشک باشد. حتما از کشیدن سیگار و مصرف الکل پرهیز کند و زندگی سالم باید داشته باشد. اگر در خانواده و یا بستگان درجه یک سابقه بیماری قلبی وجود دارد سفارش می شود به پزشکان کاردیولوژیست کودکان رجوع کند. عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار داشت: برای انجام اکو قلب جنین در حدود ۱۴ تا ۱۶ هفتگی حاملگی رجوع کنند تا متوجه شوند که آیا بیماری قابل تشخیص وجود دارد و پس از تولد میتوان به کودک کمک کرد یا خیر. در بعضی مواردی هم که بیماری خیلی سنگین باشد شاید سفارش پزشکان خاتمه حاملگی باشد که خوشبختانه راهکار قانونی وجود دارد و می شود از این چاره استفاده نمود. میرزا آقایان همینطور در رابطه با نقش زنجیره امید در کمک رسانی به حوزه فوق تخصصی قلب کودکان، اضافه کرد: داستان آشنایی با زنجیره امید از جایی آغاز شد که من در بیمارستان امام خمینی بودم. آن زمان زنجیره امید در شاخه ارتوپدی و ترمیمی مشغول فعالیت بود و بعد به جراحی قلب هم وارد شد. جراحی قلب در جهان یک عمل سنگین و هزینه بر است و همه خانواده ها نمی توانند از عهده اش بربیایند. همکاری زنجیره امید با ما با معرفی خانواده بیمارانی آغاز شد که در میانه راه درمان کودکان شان به علت سنگینی هزینه ها مانده بودند. زنجیره امید این بیماران را به ما معرفی می کرد، ما آنها را عمل می کردیم و هزینه های بیمارستانی را زنجیره امید متقبل می شد. وی ضمن اشاره به این که زنجیره به تدریج اقداماتی برای اقامت بیماران هم فراهم نمود، افزود: خیلی از بیماران ما از شهرستان ها رجوع می کنند، بخصوص آن زمان بیماران کم بضاعت تری داشتیم که معمولا از نقاط دور افتاده کشور بودند. گاهی هم بیمارانی به ما رجوع می کردند که حتی از عهده هزینه های درمان در بیمارستان دولتی هم برنمی آمدند. میرزا آقایان افزود: ما که بعنوان خط اول درمان متوجه این مورد می شدیم، این باب برایمان باز بود که از امکانات زنجیره امید استفاده نماییم. یعنی گاهی هم ما بیمار را به زنجیره امید معرفی می کردیم. نگاهی به مشکلات خانواده های کم برخوردار وی در رابطه با رابطه مشکلات مالی خانواده و درمان کودک بیمار، اظهار داشت: وقتی خانواده ای گرفتار مشکلات بزرگ مالی باشد با وجود درد و رنج فراوان امکان دارد بیماری کودک را نادیده بگیرد بخصوص اگر بیماری صعب العلاج باشد. گاهی خانواده ها می پرسند که این بیماری چقدر احتمال بهبودی دارد و اگر متوجه شوند که شانس درمان کم است از روی ناچاری از درمان بیمارشان صرف نظر می کنند. خوشبختانه وجود زنجیره سبب شد که ما نگذاریم این اتفاقات رخ دهد و بیمار را به زنجیره معرفی نماییم. میرزا آقایان اضافه کرد: از سوی دیگر یکی از کارهای خوب دولت یازدهم و دوازدهم این بود که طرح تحول سلامت را اجرا کرد تا بیماران بدون پرداخت هزینه های هنگفت به بیمارستان رجوع کنند. همه این ها دست در دست هم داد و سبب شد نیاز ما به زنجیره امید کمتر شود ولی هنوز برای درمان بیماران تبعه افغانستان و حتی عده ای از بیماران خیلی کم بضاعت در کشور خودمان که بعضاً حتی هزینه رفت و آمد و اقامت در تهران را هم امکان دارد نداشته باشند، این نیاز وجود دارد. وی افزود: به این نکته باید توجه کرد که نمی توان برای جراحی قلب در شهر های دور افتاده هم مراکزی را تأسیس کرد. در همه جای دنیا و در کشورهای پیشرفته هم تعدادی مرکز را در شهر های مرکزی تدارک دیده اند، حتی در ایالات متحده هم شرایط به همین شکل است. به هر روی هزینه های سرسام آور ماندن در تهران و اقامت در کنار بیمارستان ها که ما شاهدش هستیم گاهی حتی از هزینه های درمان هم بیشتر است و بنابراین خیلی از خانواده ها را از درمان بیمارشان منصرف می کند. اما زنجیره امید هنوز در این قسمت به ما کمک می نماید و ما با استفاده از این کمک ها، درمان بیماران را انجام می دهیم.
منبع: آزمایشگاه رادین
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب